Boşanmanın Dayandığı İlkeler

Boşanmada Kusur İlkesi

Kusur ilkesine  göre boşanmaya karar verilebilmesi için eşlerden birinin mutlaka kusurlu olması gerekir. Boşanma davasını açmak hakkı kusursuz eşe aittir. Kusurlu eş boşanma davası açamaz. Kimse kendi kusuruna dayanarak hukuken korunan bir yarar elde edememelidir. Kusursuz eşin dava hakkını kullanmaması hakkın kötüye kullanılması olarak yorumlanamaz. Zira kimse kendi yararına bir dava açmaya zorlanamaz.

Kusur ilkesinin mutlak olarak kabulü olanaklı değildir. Kusur ilkesi mutlak olarak kabul edilirse örneğin akıl hastalığı sebebiyle boşanmaya karar verilemeyecektir.

İsviçre’de yeni düzenleme ile kusur ilkesinden vazgeçilmiştir denilebilir.

Evlilik Birliğinin Sarsılma İlkesi

Evlilik birliğinin temelinden sarsılması ilkesine göre boşanmak için kusur zorunlu değildir. Taraflardan biri veya ikisi kusurlu olabileceği gibi her ikisi de kusurlu olmayabilir. Evlilik birliğinin temelinden sarsılması durumunda boşanmaya karar verilir.

Evliliğin amaç ve işlevini kaybetmesi, evlilik birliğinin devamının istenmesinde hiçbir yarar ve anlamın kalmaması durumunda yanlara ızdırap veren bu evlilik artık sonlandırılmalıdır.

Eşlerden biri bedensel veya ruhsal bozukluk sebebiyle yükümlülüklerini yerine getiremeyecek hale gelmişse boşanmaya hükmedilir. Evlilik bağının çözülmesini diğer eş isteyebilir. Ortaya çıkan özür/eksiklik diğer eş için ortak yaşamı çekilmez duruma getirmelidir.

Elverişsizlik ilkesine öğretide aşağıdaki örnekler verilmektedir:

• Akıl hastalığı
• İktidarsızlık
• Cinsel sapıklık
• Kısırlık
• Bulaşıcı ve iğrenç hastalık
• Gelecek soylar için tehlikeli hastalıklar
• Alkolizm

Türkiye Cumhuriyeti Mahkemelerinde genellikle penil protez takılmasına rağmen iktidarsızlık sebebiyle boşanma davasının kabul edilmesini kararlaştırmıştır. Boşanma kararı çıkma olasılığı yüksek olan bu durumda Yargıtay tarafından bozulan dava sayısı azınlıktadır.

İktidarsızlık Sebebi İle Boşanma Davası Kabulü

“…Yapılan soruşturma, toplanan delillerle eşlerin 1991 senesinde evlendikleri, kocanın daha sonra “Penil Protez” taktırdığı anlaşılmaktadır. Bu halde taraflar arasında ortak hayatı temelinden sarsacak derecede ve birliğin devamına imkan vermeyecek nitelikte bir geçimsizlik mevcut ve sabittir. Olayların akışı karşısında davacı boşanma davası açmakta haklıdır. Bu şartlar altında eşleri birlikte yaşamaya zorlamanın artık kanunen mümkün görülmemesine göre, boşanmaya karar verilecek yerde, (TMK. md. 166/1 ) yetersiz gerekçe ile boşanma davasının reddi doğru bulunmamıştır.”

Penil protez takılmasına rağmen elverişsizlik ilkesinden söz edilemeyeceğinden aşağıda yer alan karşı oyumla bu görüşe katılmadım.

‘‘…Davacı kadın tarafından açılan evlilik birliğinin temelinden sarsılması sebebiyle boşanma davası açıldığı (TMK. m. 166 f. I-II) ve ispat edilemeyen kusur nedeni ile açılan boşanma davasının reddi ne karar verildiği konusunda değerli çoğunluk ile aramızda “ görüş AYRILIĞI ” vardır. ÖZTAN, s. 218. SAYMEN/ELBİR, s 240. AKINTÜRK, s. 208. KÖPRÜLÜ/ KANETİ, s. 152, ZEVKLİLER, 920. FEYZİOĞLU, s. 253.

Elverişsizlik ilkesinde bedensel ve ruhsal bozukluk sebebine dayalı olarak gerçekleşen eylem/olgu iradi sebeplere dayalı olmasa bile boşanma sebebi sayılır. Yeter ki elverişsizlik sonucu evliliğin dayanılmaz/katlanılmaz boyutlarda olduğu kanıtlanmış olsun.

Boşanma Davası Neden Reddedilmelidir?

A)    Boşanma Davası “nispi boşanma” sebebine dayanılmıştır. Davacı kadın, “çekilmezlik” unsurunu kanıtlayamamıştır.

B)    Davacı kocanın penil protezi ile cinsel ilişki kurabileceği ve bu kapasitede olduğu alınan raporlar ile sabittir. Kadının bakire olduğu ileri sürülmüş olmadığı gibi cinsel ilişkiden yoksunluk kanıtlanmadığı için “elverişsizlik” ilkesinin de uygulanma olanağı yoktur.

C)    Davalı kocadan kaynaklanan başkaca bir eylem de kanıtlanamadığına göre “sadece penil protez takılması” olgusu davacı kadının boşanma davasının kabulü ne gerekçe yapılamaz.

Bu sebeplerle davacı kadın tarafından açılan boşanma davasının reddi konusunda yerel mahkeme hakimi ile “aynı görüşü” paylaşıyorum. Bu sebeplerle değerli çoğunluğun “farklı görüşüne” katılmıyorum.

Eylemli Ayrılık İlkesi

Boşanmanın dayandığı ilkeler içinde eylemli ayrılık ilkesi de vardır. Eşler sürekli ve eylemli olarak uzun süredir bir araya gelmemişlerse boşanmaya hükmedilmeli dir. Eşlerin bu biçimde yaşaması birlikte yaşama istek ve inancının kalmadığının bir göstergesidir. Eşlerin ayrı yaşama süreleri ise onların yeni bir yaşamı başlatma olanağını ortadan kaldırmayacak uzunlukta olmalıdır.

743 sayılı Türk Kanunu Medeni sine 3444 sayılı yasa ile konulan geçici l/d. maddesine göre beş yıllık eylemli ayrılık bir boşanma sebebi olarak belirlenmiş idi.

Medeni Kanunumuzun Dayandığı İlkeler

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu ilkeler bazında karma sisteme yer vermiştir. Başka bir anlatımla boşanma sebepleri nin tek tipten oluşmadığını bazı boşanma sebeplerinde birden çok ilkeye dayanılmış olduğunu gözlemlemekteyiz.

Kusur ilkesinin;

• Zina sebebiyle boşanma davasında (TMK. m. 161),
• Hayata kast sebebiyle boşanma davasında (TMK. m. 162),
• Pek kötü veya onur kırıcı davranış sebebiyle boşanma davasında (TMK. m. 162),
• Suç işleme sebebiyle boşanma davasında (TMK. m. 163),
• Terk sebebiyle boşanma davalarında,  (TMK. m. 164) 
• Elverişsizlik ve evlilik birliğinin sarsılması ilkesinin akıl hastalığı sebebiyle boşanma davalarında,  (TMK. m. 165)
• Evlilik birliğinin sarsılması ilkesinin evlilik birliğinin temelinden sarsılması sebebiyle boşanma davalarında,  (TMK. m. 166 f. I-II) 
• Kısmen irade ilkesi, kısmen de evlilik birliğinin sarsılması ilkesinin anlaşmalı boşanma davalarında, (TMK. m. 166 f. III)
• Eylemli ayrılık ilkesinin eylemli ayrılık sebebiyle boşanma davalarında (TMK. m. 166 f. IV)

benimsenmiş olduğunu söyleyebiliriz.