Çırakların hakları iş hukukunda çıraklık kanunu olarak geçmektedir. 3308 sayılı Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanununun 3/C maddesine göre çırak, “çıraklık sözleşmesi esaslarına göre bir meslek alanında mesleğin gerektirdiği bilgi ve beceri ve iş alışkanlıklarını iş içerisinde geliştiren kişi” olarak tanımlanmıştır.
Adı geçen kanunun 9. maddesi uyarınca, ilköğretim okulunu bitirmiş ve 14-19 yaş arasında olanlar, bir mesleğe hazırlık amacı ile çıraklık dönemine kadar iş yerlerinde aday çırak olarak eğitilebilirler.
Ancak 10. maddeye göre çırakların hakları şu şekilde düzenlenmiştir. 19 yaşından gün almış olanlardan daha önce çıraklık eğitiminden geçmemiş bulunanlar, yaşlarına ve eğitim seviyelerine uygun olarak düzenlenecek mesleki eğitim programlarına göre çıraklık eğitimine alınabilir.
Aday çırak veya çıraklar, mesleğin özelliklerine göre haftada sekiz saatten az olmamak üzere genel ve mesleki eğitim görürler. Bu eğitime katılmaları için aday çırak ve çırak öğrencilere ücretli izin verilir. Mevsime göre özellik arz eden mesleklerde teorik ve pratik eğitim belirli aylarda bloklaştırılmış olarak yapılabilir.
Çıraklık Kanununda Çıraklık Hakları
Böylece iş kanunlarında çıraklık kavramı tanımlanmıştır. İşveren ile çırak arasında Çıraklık sözleşmesi yapılabilir. Ayrıca bir eğitim kurumunda mesleki eğitim alan öğrencilerin eğitim kurumu gözetiminde meslek uygulamalarını öğrenmek adına eğitim kurumu ile işveren arasında ilgili kanun maddeleri ile yapılacak bir sözleşme ile de yapılabilir.
3308 sayılı yasanın 18. maddesine göre, 20 ve daha fazla personel çalıştıran işletmeler, çalıştırdıkları personel sayısının yüzde beşinden az, yüzde onundan fazla olmamak üzere mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumu öğrencilerine beceri eğitimi yaptırır.
Vardiya usulü veya mevsimlik olarak faaliyet gösteren işletmelerde eğitim görecek öğrenci sayısının tespitinde, gündüz vardiyasında veya faaliyet gösterdiği mevsimde çalışan personel sayısı esas alınır. 20. maddeye göre, işletmelerde beceri eğitimi gören öğrencilerin teorik eğitimi, mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında veya işletmelerin eğitim birimlerinde yapılır.
Çırak ile İşveren Arasındaki Uyuşmazlık
İşveren ile Çırak Arasındaki uyuşmazlık
Çırak ile işveren arasındaki uyuşmazlığın iş mahkemesinde değil, görevli hukuk mahkemesine çözümlenmesi gerekir. İşveren ile çırak arasında iş ilişkisi var ise de yapılan işin gereği çırak iş Kanunu hükümlerinden yararlanamamaktadır. Bununla birlikte, çırak ile işveren arasında 4857 sayılı yasa ve 6331 sayılı yasa uyarınca iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili bir uyuşmazlık doğması halinde, görevli mahkeme yasanın açık hükmü uyarınca iş mahkemesi olacaktır.
4857 sayılı İş Kanununun 1. maddesinin ikinci fıkrası gereğince, 4. maddedeki istisnalar dışında kalan bütün iş yerlerine, işverenler ile işveren vekillerine ve işçilerine, çalışma konularına bakılmaksızın bu kanunun uygulanacağı belirtilmiştir.
4857 sayılı İş Kanununun 4. maddesinin birinci fıkrasının (f) bendi uyarınca, işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili 4857 sayılı yasanın ve 6331 sayılı yasanın ilgili hükümleri hariç, çıraklar hakkında bu kanun hükümleri uygulanmaz.
Çırakların Çalışma Saatleri
Çalışma saatleri içinde yapılacak teorik eğitim haftada on iki saatten az olamaz. Bu eğitim yoğunlaştırılmak suretiyle de yapılabilir. Teorik eğitim günlerinde öğrenciler ücretli izinli sayılırlar. ( Y9HD, 27.10.2008, 37900/28557 E.K.).
On sekiz yaşını bitirmemiş çıraklar 1475 sayılı yasa kapsamı dışında sayılmışken, 4857 sayılı yasada böyle bir sınırlama getirilmemiştir. Dolayısıyla 4857 sayılı kanun döneminde kişi 18 yaşını bitirse dahi, mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını almaya devam ediyor ve gelişmesini sürdürüyor ise çıraklık konumu değişmeyecektir.
Çırakları hakları hakkında ve iş hukuku alanında tüm sorularınızı yorumlar kısmından sorabilirsiniz. Avukat Kemal Kaya sizler için cevaplıyor. Lütfen sorularınız olursa yorumlar kısmında sorunuz.
.