MÖHUK m. 20/1 hükmünün uygulama alanı, takip eden fıkra hükümleri ile önemli ölçüde daraltılmış olsa da, pek çok konu hakkında bu hükmün öngördüğü hukuk uygulanır. Konu ile ilgili detaylı bilgi için iyi bir İstanbul miras avukatı ve İstanbul uluslararası avukat araştırması yapılmalıdır. MÖHUK m. 20/1 hükmünün öngördüğü hukukun uygulanacağı miras hukuku meselelerinden bazıları şunlardır:
- Kanuni mirasçılar
- Kanuni mirasçıların miras payları
- Ceninin mirasçılığı
- Gaip olan kişinin mirasçılığı
- Mirastan yoksunluk sebepleri ve sonuçları
- Saklı paylı mirasçının var olup olmadığı
- Saklı pay oranı
- Ölüme bağlı tasarrufların hükümleri
- Ölüme bağlı tasarrufun koşula bağlanma hali
- Yedek ve art mirasçı atanması
- Mirasın açıldığı anda henüz var olmayan kişinin art vasiyet alacaklısı olup olamayacağı
- Ölüme bağlı tasarruf veya sağlar arası kazandırmaların tenkisi
- Mirastan çıkarılma ve mirastan çıkarma
- Mümkünse kimlerin mirastan çıkarılabileceği
- Birlikte ölüm halinde tarafların birbirinin mirasçısı olması durumu
Görüldüğü üzere MÖHUK m. 20/1 uyarınca tatbik edilecek hukuk en başta kimlerin mirasçı olacağını ve bunların miras paylarının ne olduğunu belirler. Mirasçıların ve miras oranlarının belirlenmesi dışında miras hukukuna ait pek çok mesele hakkında yine MÖHUK m. 20/1 tatbik edilir. Sadece mirasın açılması sebepleri, iktisabı ve taksimi konuları ile ilgili olup MÖHUK m. 20/2 hükmü ile istisna edilmiş haller ile Türkiye’de bulunan mirasçısız tereke hakkında MÖHUK m. 20/1 tatbik edilmez.
Taşıdığı özellik nedeniyle evlatlık bağının kanuni miras doğurup doğurmadığının hangi hukuk uyarınca belirleneceği meselesini ele alınmalıdır evlatlık bağının miras hakkı doğurup doğurmayacağının tespitinde evlatlık statüsü uyarınca yetkili hukukun mu yoksa miras statüsü uyarınca yetkili hukukun mu tatbik edilmesi gerektiği konusu doktrinde tartışılagelmiştir. İsabetli görüş uyarınca evlatlık bağının miras hakkı doğurup doğurmadığı sorusu hem evlatlık statüsü hem de miras statüsü uyarınca yetkili hukukların birlikte dikkate alınması sonucunda tayin edilmelidir. Her iki statü uyarınca yetkili hukukların, evlatlık bağının mirasçılık hakkını doğurduğu sonucuna varmaları halinde, miras hukukuna ilişkin -miras oranlarının belirlenmesi, mirastan çıkarmanın mümkün olup olmadığının tespiti gibi- diğer meseleler miras statüsü uyarınca yetkili olan hukukun tatbiki suretiyle çözüme kavuşturulmalıdır.
Diğer bir özellikli durum, eşler arasındaki mal rejimi hakkında uygulanacak hukukun, mirasa uygulanacak hukuktan farklı olması halinde ortaya çıkar. Böyle bir durumda, terekenin kapsamının belirlenmesinden, mirasçılık oranlarının tespitine, hatta evli bir mirasçının, eşinin onayını almadan mirası reddetme hakkının bulunup bulunmayacağını kadar varan çeşitli konularda, iki farklı hukukun birbiriyle çelişmesi mümkündür. Bu çelişkilerin intibak yoluyla giderilmesi gerektiği kabul edilmektedir.
Miras ilişkilerine uygulanacak hukuk
MÖHUK m. 20/1’de yer alan genel kuralın uygulama alanının istisnaları, bu hükmü takip eden fıkralarda düzenlenmiştir. Bu istisnalar içinde en önemlisi, MÖHUK m. 20/2’de yer alan “mirasın açılma sebepleri”, “mirasın iktisabı”, “mirasın taksimi” konularında öngörülmüş olan istisnadır. MÖHUK m. 20/3 hükmünde ise, Türkiye’de bulunan mirasçısız tereke bakımından bir istisnai hüküm getirilmiştir. MÖHUK’un 20/2 ve 20/3 maddeleri şu hükümleri içermektedir:
“(2) Mirasın açılması sebeplerine, iktisabına ve taksimine ilişkin hükümler terekenin bulunduğu ülke hukukuna tabidir.”
“(3) Türkiye’de bulunan mirasçısız tereke devlete kalır.”
MÖHUK m. 20/2 hükmü, miras olaylarında uygulanacak hukuka ilişkin genel kuralı içeren MÖHUK m. 20/1 hükmüne istisna getirmektedir. Zira MÖHUK m. 20/2 hükmünün düzenlediği konular hakkında ölenin milli hukuku değil, terekenin bulunduğu ülke hukuku uygulanır. MÖHUK m. 20/3 hükmü, Türkiye’de bulunan mirasçısız terekenin yabancı bir devlete intikalini önlemek amacını gütmekte ve bu bakımdan MÖHUK m. 20/1’deki genel kurala istisna teşkil eden bir maddi milletlerarası özel hukuk kuralı getirmektedir. MÖHUK m. 20/4 ile m. 20/5 hükümlerinde yer alan düzenlemeler, ölüme bağlı tasarruflarda ehliyet ve şekil hakkında uygulanacak hukuka ilişkin olup, esasen MÖHUK m. 20/1 hükmünün değil, ehliyet ve şekil konularına ilişkin genel düzenlemeleri içeren ve MÖHUK’un 7. ve 9. maddelerinin istisnalarını teşkil etmektedir.